‘Het maken van een boek is een eervolle zaak.’
Ondertussen heb ik tweedehands een boekje uit 2005 op de kop getikt: Boekwerk, de eerste uitgave van Uitgeverij De Lopende Band ter gelegenheid van het twintigjarige bestaan van Studio Jan de Boer. Een eenmalige, genummerde oplage van 750 exemplaren. In mijn exemplaar staat nummer 399. Matzwart linnen omslag, met in reliëf (blinddruk of preeg) op het voorplat boekwerk, op het achterplat werkboek.
Een prachtig boekje met citaten en anekdotes, en natuurlijk heel veel prachtige omslagen. Ik geef hieronder twee van de citaten weer. Het eerste is van Robbert Ammerlaan, van 1999 tot begin 2012 directeur van De Bezige Bij in Amsterdam, het tweede van Klaas de Boer, mede-oprichter van Uitgeverij Matrijs in Utrecht.
“Een uitgever geniet van het werken met auteurs en manuscripten. Het gaat tenslotte om de inhoud. Maar als het goed is geniet hij ook van het vinden van de perfecte vorm die daarbij past. Het werken met iemand die dezelfde perfectie nastreeft, alles wil uitproberen, nooit tevreden is, eindeloos blijft zoeken, onvermoeibaar oplossingen aandraagt, desnoods helemaal opnieuw begint, altijd bereid is om nog even te overleggen – en die daarbij zijn goede humeur bewaart, behoort tot de grootste genoegens van een uitgever. Dat genoegen deel ik tot mijn genoegen al vele jaren met Jan de Boer.
‘Jan, ik zoek eigenlijk…’
‘Laat mij maar even…’
‘Denk je dat…’
‘Ik maak wel wat.’
Tussen gedreven geestverwanten is een half woord genoeg.”
Robbert Ammerlaan
“Vormgeving is in de wereld van nu donders belangrijk. Jan de Boer weet dat. Goochelt, plakt, knipt, licht uit, drukt terug, kiest en beslist. Zijn stijlen daarbij wisselend. In het begin was hij de jonge Gaultier, met een vleugje Dolce & Gabbana. Nu kan hij zich kameleontisch inleven in thema’s en tijden. Klassiek als Hugo Boss, uitdagend als Vivienne Westwood. Jan de Boer is zeldzaam in zijn wereld. Want je kunt met hem praten.Veel ontwerpers hebben een zo overtuigd gevoel van individuele expressie dat een licht punt van kritiek, een klein verzoek tot aanpassing of zelfs een frons kan leiden tot geëxalteerde scenes, werpen met lege bierflessen of demoniserende kreten. Maar Jan geeft gewoon antwoord.”
Klaas de Boer (geen familie 😉…)
De titels en de covers zijn definitief
We zijn een aantal afspraken verder. De basis voor de cover (het ‘voorplat’) van de negen boeken is gelegd. We hebben negen zwart-wit foto’s uitgekozen, de code van de steunkleur bepaald en afgesproken dat de zaaksnamen waar de verhalen op gebaseerd zijn in klein corps direct onder de titel komen te staan.
| Onder verdenking – De zaak Morgenstond | Zonder genade – De zaak Gorki |
| Dood in opdracht – De zaak Dantzig | In de schaduw – De zaak Luna |
| Kwaad ontwaakt – De zaak Ananke | Gemene zaak – De zaak Oostkaap |
| Levend verkocht – De zaak Babylon | Dagen van angst – De zaak Tannenberg |
| Geen geweten – De zaak Cayenne |
|
|||
|
|||
|
Uitgeverslogo
Al eerder merkte ik dat Jan het bestaande logo van All Fiction maar niks vond. Begrijpelijk. Beeldmerk en logo stammen uit augustus 2000, ten tijde van de oprichting van All Fiction en de inschrijving bij het Benelux Bureau voor Intellectueel Eigendom. Het gebruikte lettertype, Mistral, was populair maar nu volgens Jan ‘volstrekt verouderd, niet van nu.’ Ik vraag hem een voorstel te doen voor een nieuw logo ‘met behoud van het karakter van het oude’. Twee dagen later ontvang ik bovenstaand ontwerp.
Identieke vormgeving
Voor mij is het van wezenlijk belang dat de reeks eenheid uitstraalt. Identieke vormgeving van alle delen is daarom belangrijk. Eindeloos vergelijk ik de inhoud van mijn boekenkast. Al gauw kies ik voor een boek met een voor- en een achterflap. Afmetingen, papierkeuze, bindwijze, afwerking, uitgeverslogo, auteursfoto, voor al die elementen zoek ik mooie voorbeelden.
Het ideale formaat
Iedere keuze werkt in zijn consequenties lang door. Bij offsetdruk moet je in verband met de drukvellen voor het aantal pagina’s uitgaan van een veelvoud van 16 of 32. Het aantal woorden – bij Onder verdenking 96.000 – bepaalt samen met het formaat het aantal pagina’s. Formaat en gewicht van het boek bepalen of het door de brievenbus kan (de maximumdikte voor brievenbuspakjes is 32 mm) en verzonden kan worden als brievenpost.
Papierkeuze, bindwijze en afwerking
De papiermonsters zijn binnen. Moeilijk kiezen. De meeste monsters vind ik wat gelig. Ondertussen heb ik geleerd dat je de conventies van lezers niet moet negeren. Leesbaarheid en toegankelijkheid is van wezenlijk belang. Voor romans is de schreefletter zo’n conventie, net als de keuze voor ‘roman-papier’. Ik laat me overtuigen en kies voor 90-grams houtvrij romandruk.
Ook de bindwijze is belangrijk. Als het boek wordt genaaid, gebeurt dat met bindgaren. Bij een garenloze afwerking wordt je boek gelijmd. De drukker laat me zien dat een genaaid boek ‘mooier openvalt’ en daardoor langer meegaat. Ook nu weer kies ik voor kwaliteit en voor genaaid gebrocheerd.
Een leeslint – lang op mijn verlanglijstje – is duurder van de ‘flappen’. Jammer van het lint, maar ik kies voor de flappen. Een potentiële koper heeft het boek maar enkele seconden in handen, de informatie op achterplat en flappen zijn doorslaggevend. Bovendien, bij een reeks kun je op de flappen verwijzen naar vorige en komende delen.
Rechtbanktekenaar Aloys Oosterwijk
Fotografie: © Paul Tolenaar
Portretfoto’s raken snel gedateerd. Daarom vraag ik rechtbanktekenaar Aloys Oosterwijk of hij een portret van mij wil tekenen dat ik op de achterflap van de boeken kan gebruiken. Hij is enthousiast, maakt een prachtige tijdloos portret en geeft me toestemming zijn andere ‘rechtbank-werk’ af en toe te gebruiken voor de website van All Fiction.
‘Politie Niet Betreden’
Naarmate het ontwerp voor het eerste omslag vordert, krijg ik behoefte aan een kleuraccent op het achterplat. Ik stel Jan voor een bewerking op te nemen van een van de foto’s van Goert: een plaats delict afgezet met het rood-witte lint met het logo van de Nationale Politie en de tekst ‘Politie Niet betreden’. Jan is enthousiast en het werkt geweldig: het rood-wit spat van het achterplat.
De eerste ‘Blurb’ mislukt…
Huub Stapel speelde, koud van de toneelschool in Maastricht, zijn eerste televisierol onder mijn regie in de dramaserie Weekend. Ik besluit hem te vragen of hij het manuscript van Onder verdenking wil lezen om – wanneer het verhaal hem bevalt – een aanbeveling voor het boek te schrijven. Hij reageert enthousiast en belooft een quote. Op het allerlaatste moment moet hij helaas afhaken. Een hardnekkige griep heeft hem geveld: ‘de letters dansen voor mijn ogen’.
Als afsluiting nog een paar citaten van Jan de Boer:
Fotografie: © Studio Jan de Boer
‘Je kunt dit vak alleen maar uitoefenen door heel veel te lezen, je moet weten wat er speelt.’
‘De lezer wil in de boekhandel verrast worden.’
‘Investeer meer in kwaliteit. Maak betere en mooiere boeken!’
‘Thriller-omslagen onderscheiden zich van ‘gewone’ omslagen, de auteur moet als een merk worden neergezet.’
‘Het is belangrijk dat je het gezicht van de uitgeverij herkent in het ontwerp. Je moet je opdrachtgever goed leren kennen. We willen het liefst live overleggen. Ik investeer veel tijd in die gesprekken. Je moet elkaar zien en voelen wat er aan de hand is om echt goed te kunnen samenwerken.’
‘Het gaat om een standaard van kwaliteit en dat het klopt in de details; dat alles in verhouding is.’
NB.: De citaten zijn ondermeer afkomstig uit een gesprek met Jiska Koenders voor Editio, een artikel in de Volkskrant van Erik van den Berg en van de website van Studio Jan de Boer.
