Meld misdaad anoniem

Een kantoortuin in de traditionele zin van het woord. Identieke werkplekken met desktopcomputers, een ovalen tafel in het midden voor werkoverleg en een snelle lunch, kasten met hangmappen en een veertigtal lockerkastjes met naam en nummer. Een schaal met Engels drop, een houten kistje met in vierentwintig vakjes een assortiment theezakjes, op de gang een wat verouderde koffieautomaat waar je af en toe een klap op moet geven.

Een rechercheafdeling als alle andere. Op de achterste werkplek zit Mourad, een zij-instromer. Hij werkte drie jaar als afgestudeerd sportfysiotherapeut, wilde wat anders. Kwam door de aanmeldingsprocedure en kreeg een drie jaar durende opleiding als recherchekundige aan de politieacademie in Apeldoorn. Hij solliciteerde op een vrijkomende post en werkt nu vier jaar bij ‘grijs’. Eind twintig, driedagenbaard. Hij werkt al een week aan een afpersingszaak en tikt een proces-verbaal. Naast het toetsenbord ligt een riemclip met zijn dienstwapen.

Chantage

Er is een brief binnengekomen bij de eigenaar van een Turkse speelhal. Eerder was er een telefonische melding bij Meld Misdaad Anoniem, onduidelijker geformuleerd maar met dezelfde strekking. De vrouwelijke afzender van de brief blijft anoniem. Ze stelt zichzelf voor als hartsvriendin van ene Nurhan Yilmaz. Deze Nurhan werkt op het kantoor van de speelhal en heeft op een avond bij haar thuis in bijzijn van de briefschrijfster via de telefoon informatie gedeeld met ‘harde criminelen’. Het afgeluisterde gesprek ging over de twee brandkasten in het gokkantoor, over topdagen en afdrachtprodedures. De vrouw krijgt de indruk dat de criminelen de eigenaar willen chanteren en hem dreigen met de ontvoering van zijn dochtertje als er niet betaald wordt. De briefschrijfster wil de eigenaar waarschuwen, maar smeekt hem tegelijk Nurhan Yilmaz niet te ontslaan.

Mourad laat me de digitale versie van de brief lezen. De goede opbouw valt me op, net als het ontbreken van taalfouten, maar het formele taalgebruik geeft de brief ook iets afstandelijks. Alsof de alinea’s uit andere context bijelkaar gezocht zijn. Ik geloof ook niet dat een informant een telefoongesprek met criminelen voert terwijl er een derde in de buurt is. Ik denk eerder dat de briefschrijfster Nurhan Yilmaz zélf zou kunnen zijn, bang voor wat ze veroorzaakt heeft door te bezwijken voor de druk die bijvoorbeeld haar lover op haar uitgeoefend heeft. Mourad vertelt dat dat een van de scenario’s is waar ze aan werken. 

Steekwerend vest

Zijn mobiel, kwinkelerende vogels. ‘Yep. Over drie minuten.’ Mourad slaat op, zet de _pc uit en pakt de clip met zijn dienstwapen. ‘Sorry, ik moet weg. Oproep.’ Bij de toegangsdeur van de kantoortuin staat een computerkast met de contactsleutels van de beschikbare dienstauto’s. Alles wordt gelogd: tijdstip, kenteken, kilometerstand en gebruiker. Mourad tikt zijn stamnummer en wachtwoord in, kijkt op de merklabels en kiest een contactsleutel uit. Hij loopt naar een stalen kast aan de andere kant van de kantoortuin en trekt een wit steekwerend vest aan. Het zit vol met bruinige zweetranden en -vlekken. Mourad graait zijn jack van de kapstok en verdwijnt.

Lettervreters

Die middag praat ik met Ron. Hij is 38 jaar bij de baas en zit vier jaar voor zijn pensioen. Zestien jaar was hij runner bij het Team Criminele Inlichtingen, vroeger de Criminele Inlichtingen Eenheid. De laatste jaren doet hij het wat kalmer aan en werkt hij als dossiervormer. Hij grijnst: ‘Nu ben ik lettervreter.’

‘Aan veel omvattende opsporingsonderzoeken werken vaak meerdere dossiervormers tegelijk aan hetzelfde digitale onderzoeksdossier. We werken in Summ-IT. Dat is een in Nederland ontwikkeld softwareprogramma met de meest indrukwekkende mappenstructuur die ik ken. Daarin zitten alleen strafrechtzaken. Alle info is landelijk te bevragen. Bij de meeste onderzoeken werk je in een vaste volgorde aan een gestandaardiseerde opbouw van je dossier. Alles wat er tijdens het onderzoeksproces gebeurt, wordt vastgelegd in proces-verbalen van foto’s, _3d-registraties en plattegronden van de _pd, onderzoek en verhoor, inzet van opsporingsmiddelen en dwangmiddelen, ‘stukken van overtuiging’ en rechtshulpverzoeken, tot en met _{tci-p.v. ́s} en persoonlijke documenten van verdachten. Het vullen van zo’n onderzoeksdossier kan maanden duren. Aan het eind van die klus maak je een ‘relaasproces-verbaal’. Daarin geef je met een korte, bondige samenvatting inzicht in het verloop van het onderzoek.’

‘Het procesdossier, daar doe je het allemaal voor’

‘Als het onderzoeksdossier compleet is begin je aan het maken van een procesdossier. Daar doe je het allemaal voor. Niet alle documenten in het onderzoeksdossier zijn noodzakelijk voor een succesvolle vervolging van verdachten of voor het oplossen van het misdrijf. Daarom maken we een procesdossier. Daarin zitten alleen die stukken die noodzakelijk zijn voor succesvolle vervolging. En natuurlijk ook alle ontlastende documenten. Zo’n procesdossier wordt onder regie van het Openbaar Ministerie door ons samengesteld. Het bestaat meestal uit een algemeen dossier, een persoons- en een zaaksdossier. Dat laatste wordt steeds bijgevuld en pas afgesloten als het procesdossier compleet is. Het betekent eindeloos analyseren, selecteren en printen. Ieder document wordt voorzien van een unieke codering van de rubriek waar het in thuis hoort. Voor verklaringen van een verdachte is dat .v01, .v02 enzovoort, voor het afluisteren van telecommunicatie .tap, voor het opnemen van vertrouwelijke communicatie .pvc. Elke pagina van het procesdossier wordt voorzien van een stempel met nummer en dagtekening.’

Het is een verantwoordelijke klus. Het gaat altijd om een afweging tussen waarheidsvinding en suggestie. Je wilt voor de rechters een leesbare samenvatting maken van een dossier van tien of nog veel meer ordners. Waar een verbalisant vele pagina’s over doet, kun jij samenvatten in een korte bevinding met bronvermelding: ‘De eerste twee letters van het nummerbord van de gestolen auto zijn gelijk aan dat van de auto waar de verdachte in aangehouden werd. Merk en kleur komen overeen.’

Vandros

Het proces tegen Willem Holleeder dat in 2018 begon, is het Vandros-proces gaan heten. Waar komt zo’n naam vandaan?

Vaak kiest de onderzoeksleider zo’n naam zelf. De plaats van de _pd kan bijvoorbeeld bepalend zijn voor de naam waaronder het dossier in het recherchearchief wordt opgeborgen. Er is wel één wet: de naam van het dossier mag nooit zaakgerelateerd zijn. In de praktijk zijn het vaak begrippen uit de wereld van flora en fauna, of uit de aardrijkskunde. Dat ‘Vandros’ komt uit de sterrenkunde geloof ik.