Willem, de mythe voorbij

Een enkele keer neem ik in dit weblog relevante teksten van anderen op. Dit keer een artikel van Han Koch in het dagblad Trouw van 4 december 2018. In de strafzaak tegen Willem Holleeder (60) zijn de verhoren vrijwel afgerond, de nabestaanden hebben gesproken, in februari volgend jaar volgt de strafeis. Tien maanden na de start geeft Koch een heldere tussenbalans.

Holleeder wist van niets

Kopjes met de naam Willem Holleeder er op, of petjes en shirtjes met zijn beeltenis. Het had zo maar gekund. Zijn oudste zuster Sonja liet een aantal jaren geleden de handelsnaam ‘Willem Holleeder’ registreren bij het Europese merkenbureau. Waarom? “De media gingen er mee op de loop. Dan kunnen ze die naam niet meer gebruiken.” Sonja wilde de registratie niet op haar huisadres hebben en koos voor het adres van een advocaat op de Amsterdamse Singel. Holleeder zelf wist van niets, hij zat in de gevangenis. Toen hij er uit kwam, stelde Sonja hem op de hoogte. Ze deed het niet stiekem, zo verklaarde ze recent voor de rechtbank. “Knap he, dat ik dat zelf bedacht heb?”

Holleeders advocaat Sander Janssen heeft wel een verklaring voor Sonja’s initiatief. “Was dat niet ten tijde van die onderhandelingen over die film over de Heineken-ontvoering?” En daarmee suggereert hij dat Sonja wel wat wilde verdienen aan de naamsbekendheid van haar broer.

De anekdote is slechts een zijlijntje in het proces maar wel een typerend voorval. De registratie vond plaats toen Holleeder nog tot de verbeelding sprak. Na zijn vrijlating in 2012 had hij in zijn eigen fotograaf (Ferry de Kok) die hem volgde. Hij bracht samen met Lange Frans het nummer “Willem is weer terug” uit. Ruud de Wild interviewde hem op Radio 538 en Holleeder kreeg een wekelijkse column in het blad de Nieuwe Revu. Het optreden in College Tour van Twan Huys, in een serie met onder meer Desmond Tutu, Sting, Susan Sarendon en advocaat Wim Anker, was de bekroning van een charme-offensief dat ongekend is in de Nederlandse geschiedenis van de criminaliteit.

Knuffelcrimineel

Het OM verklaarde aan het begin van het proces, op 5 februari dit jaar, dat Holleeders bekendheid mythische vormen begon aan te nemen en dat hij van ’topcrimineel’ promoveerde naar ‘knuffelcrimineel’. De uit het voormalige Joegoslavië afkomstige crimineel Sreten Jocic liet tijdens zijn verhoor in deze zaak weten dat de knuffelcrimineel naast kaas het meest bekende product van Nederlandse bodem was.

De officieren van justitie Sabine Tammes en Lars Stempher meldden stellig dat er niets “knuffeligs” zat aan de vijf moorden waarvoor Holleeder wordt vervolgd. Het proces zou naast de vervolging voor de liquidaties ook moeten leiden tot de afbraak van het imago dat hij “een joviale vent was met wie het goed toeven was. Geen topcrimineel of knuffelvariant, maar een ordinaire ontvoerder, afperser en naar het oordeel van het OM ook moordenaar.”

Het heeft er alle schijn van dat Holleeder zijn zo zorgvuldig opgebouwde imago volledig kwijt is. Op een enkele getuige na, heeft niemand tijdens de eerste tien maanden van het proces iets aardigs over ‘De Neus’ gezegd. Joey Houtman, de zoon van de vermoorde Kees Houtman, liet in een voorgelezen verklaring weten dat Holleeder eigenlijk in alles wat hij deed mislukt is. “Vroeger draaide je rondjes op je Vespa in Amsterdam, nu loop je rondjes in de extra beveiligde inrichting in Vught”, sneerde zoon Houtman. De afbraak van het imago, een opdracht die het OM zichzelf gaf bij het begin van dit proces, is voltooid.

Kwitanties met handtekening voor een moord in opdracht zijn er niet

Tijdens bijna vijftig zittingen heeft de verdachte de publieke tribune niet vol gekregen. Echter, als zijn zuster Astrid, op de golven van het succes van haar boek ‘Judas’, op de agenda staat voor een verhoor, staat er een lange rij voor de extra beveiligde rechtszaal in Amsterdam-Osdorp.

De zussen zijn nooit te zien, alleen te horen geweest. De macht van Willem reikt ook tot buiten de gevangenismuren en Astrid, Sonja en hun kinderen zijn bevreesd voor vergelding. Het optreden van beiden levert een schat aan verklaringen op, vrijwel altijd belastend voor hun broer. En altijd is er een gemeenschappelijke noemer: Willem werd niet tegengesproken, als hij wat vroeg diende je dat te doen. Tegenspraak en weigering zouden worden opgevat als een signaal dat met de politie wordt gesproken.

Opnames

Wat de zussen de rechters te vertellen hadden, werd voor het overgrote deel door Astrid bepaald. Zij getuigde als eerste, Sonja steeds na haar. Astrid regisseerde in niet onbelangrijke mate het proces tot op heden. Zij beschikte over opnames van gesprekken met haar broer en overlegde die als het haar uitkwam. Nee, die opnames zijn niet bedoeld als zelfstandig bewijs, maar als bewijs dat mijn verklaringen kloppen, zo hield zij de rechters voor. Alsof ze het verwijt van het achterhouden van bewijs wilde voorkomen.

Door steeds met nieuwe opnames te komen irriteerde zij haar broer stevig. De gesprekken tussen verdachte en getuige Astrid, maar ook Sonja, liepen dan ook regelmatig uit de hand, tot vreugde van een deel van het publiek. Rechter Frank Wieland had echter geen trek in een ’tennisspel tussen twee professionele spelers waarbij onduidelijk is wanneer de bal uit is.’

Emotionele band

Ondanks alle gescheld blijft er tussen broer en zussen nog wel iets van een emotionele band over. Als Astrid in de voor getuigen afgeschermde box plaatsneemt, heeft ze nog altijd het idee dat ze ‘als kleine zus bij haar grote broer op bezoek is’.

De officieren van justitie Tammes en Stempher zeiden bij het begin van het proces dat er een ongekende hoeveelheid gebeurtenissen, namen en details de revue zouden passeren. Die voorspelling is uitgekomen. De stroom was zelfs dermate groot dat uit het oog werd verloren dat er ook nabestaanden zijn die na vele jaren van verdriet een antwoord willen hebben op de vraag of het waar is wat ze altijd al dachten; dat Holleeder achter de moorden zat. De families van de vermoorde Kees Houtman en Thomas van der Bijl kregen de tijd hun stem te laten horen. Die paar uurtjes waren de meest emotionele uren van het proces tot nu toe.

Hoe groot is de kans dat Willem Holleeder ooit nog de Westertoren ziet, en dan niet van een plaatje? De nabestaanden rekenen er op dat hij zijn cel nooit meer verlaat. Voor levenslang, en dat zal hoogstwaarschijnlijk de eis worden, zijn twee bewezen moorden voldoende. Het _OM zal het moeten doen met verklaringen. Kwitanties met een handtekening voor een moord in opdracht zijn er niet. Bewijs in de vorm van vingerafdrukken ontbreken eveneens. En Holleeder ontkent alles.

Op een belangrijk punt heeft het _OM de wind in de zeilen. Het gerechtshof Amsterdam heeft in het zogeheten Passage-proces al geoordeeld dat de tot levenslang veroordeelde Dino Soerel tot een criminele organisatie behoorde samen met Holleeder. Dat oordeel was voor Holleeder zonder gevolgen omdat hij geen verdachte was in dat proces.

De verdediging, de advocaten Robert Malewicz en Sander Janssen, staat zeker niet met lege handen. De moorden waarvoor Holleeder terechtstaat zijn vrijwel zonder uitzondering gepleegd in een zeer onrustige periode in de Amsterdamse onderwereld. Bijvoorbeeld voor de moord op vastgoedhandelaar Willem Endstra komen in de ogen van de advocaten voldoende andere criminelen in beeld. Voor elke moord is wel een alternatief scenario te bedenken. Verdachte Holleeder wilde de rechters best helpen om te begrijpen hoe de criminele hazen destijds liepen. “Kijk u moet dat zo zien…,” was dan steevast zijn openingszin.

De verdenkingen

Op 24 januari 2003 wordt Cor van Hout – ex-zwager, gabber en mede-ontvoerder van biermagnaat Freddy Heineken – in de Amstelveense Dorpsstraat doodgeschoten. Voor het _OM staat vast dat Holleeder achter de moord zit. Hij verschafte via tussenpersonen de informatie over het doelwit. Volgens de zussen van de verdachte was Willem Holleeder uit op het geld van Van Hout. Het _OM gaat ervan uit dat de dood van Robert ter Haak die op de fatale 24 januari 2003 naast Cor van Hout liep, niet vooraf was gepland. Geen voorbedachten rade dus, oftewel geen moord, maar wel een aanklacht voor doodslag.

Op 2 november 2005 wordt in Amsterdam-Osdorp, op zijn verjaardag, Kees Houtman om het leven gebracht. In ieder geval negen kogels troffen de drugs- en vastgoedhandelaar. Hij stond op de dodenlijst die volgens de aanklacht door Willem Holleeder is opgesteld. De inmiddels tot levenslang veroordeelde huurmoordenaar Jesse R. en kroongetuige Peter la S. zouden de opdracht van Holleeder hebben gekregen. De verdachte zou de gegevens over Houtman, zoals adres en kenteken, hebben verstrekt. De moord op bestelling kostte volgens het _OM 130.000 euro. Houtman, die de bijnaam ‘Woody’ kreeg, was vooral bekend als leider van een groep criminelen die de Kinkerbuurtbende werd genoemd en in de jaren tachtig in de drugs zat.

Astrid Holleeder regisseerde tot op heden in niet onbelangrijke mate het proces

Op dezelfde dag, 2 november 2005, werd ook John Mieremet vermoord. Nadat eerder een poging om hem in Amsterdam te liquideren was mislukt, slaagden tot op heden onbekende huurmoordenaars erin Mieremet in Nong Prue in Thailand van het leven te beroven. De opdrachten voor de mislukte poging en de geslaagde moord zouden zijn gegeven door Holleeder.

Moord en poging tot doodslag

Op 20 april 2006 bezwijkt Thomas van der Bijl aan zijn verwondingen. In ieder geval twee huurmoordenaars vuurden zeven kogels op hem af in zijn café De Hallen in Amsterdam-West. Ook deze liquidatie is gepland. De naam van het slachtoffer prijkte op de liquidatielijst. Jesse R. en kroongetuige Fred R. fungeerden als tussenpersonen bij deze moord op bestelling die vooral ten doel had Van der Bijl als mogelijke getuige uit te schakelen. Van der Bijl sprak op de achtergrond met de politie over Holleeder. De moord op Houtman was voor hem de ommekeer.

De vijfde uitgelokte moord op de tenlastelegging is die op Willem Endstra. De man die door de vermoorde crimineel John Mieremet ‘de bankier van de onderwereld’ werd genoemd, overleed op 17 mei 2004 nadat hij voor zijn kantoor in Amsterdam-Zuid was neergeschoten. Holleeder, zo verwijt het _OM hem, heeft een groep huurmoordenaars betaald om Endstra te doden. De Rus Namik Abbasov, de man die de trekker overhaalde, is in zijn cel overleden nog voor het tot een proces tegen hem kwam. Op het moment van de moord liep David Denneboom naast Endstra, hij raakte zwaargewond. Holleeder wordt daarvoor door het _OM poging tot doodslag verweten. Holleeder perste Endstra af. Toen bleek dat Endstra zich ging verzetten en zijn verhaal bij de politie deed, zou het besluit tot liquidatie zijn genomen. Tegen twee eerder vrijgesproken wegbereiders van de moord op Endstra loopt een hoger beroep.

Han Koch in het dagblad Trouw van 4 december 2018.