Saaie voorleessessie

De een-na-laatste dag van het requisitoir van het Openbaar Ministerie in het Vandros-proces tegen Willem Holleeder. De publieke tribune is maar voor de helft gevuld. Officier van Justitie Sabine Tammes doet even na tienen de aftrap. Ze spreekt zacht, maakt een plichtmatige en nauwelijks betrokken indruk. Haar collega, Lars Stempher, moet de saaie voorleessessie voorvoeld hebben en is er die ochtend niet bij. Tammes kondigt namens het Openbaar Ministerie aan op de overal aanwezige schermen een ‘animatie’ te zullen vertonen van ongeveer zestig minuten.

Heldere samenvatting

Na wat instartproblemen volgt tot mijn verrassing een goed gemaakte en heldere samenvatting van wat er de afgelopen vijftien jaar in een aantal onderzoeken aan de orde gekomen is.

Het gaat ondermeer om de volgende dossiers:

Viool: moord op Cor van Hout en doodslag op Robert ter Haak, 24 januari 2003 in Amstelveen;

Boeddha: poging tot liquidatie van John Mieremet, 26 februari 2002 in Amsterdam;

Fazant: moord op John Mieremet, 2 november 2005 in Pattaya, Thailand;

Enclave: moord op Willem Endstra en poging doodslag op David Denneboom, 17 mei 2004 in Amsterdam;

Husky: moord op Hakki Adnan Yesilkagit, juni 2006 in Tilburg;

Op de vierde en laatste dag zullen nog de zaaksdossiers Agenda (het medeplegen van de moord op Cees Houtman op 2 november 2005 in Amsterdam) en Perugia (het medeplegen van de moord op Thomas van der Bijl op 20 april 2006 in Amsterdam) aan bod komen.

Moordcommando

In de video laat het O.M. vandaag op zitting zien hoe een moordcommando uit Alkmaar (‘Groep Alkmaar’) via een tussenlaag (‘Groep van Woustraat’) gekoppeld kan worden aan de verdachte. Volgens de officieren van justitie maakte Holleeder deel uit van een driemanschap, samen met Stanley Hillis en Dino Soerel. Dit hechte driemanschap zou via-via opdracht hebben gegeven Willem Endstra en John Mieremet te vermoorden.

Het Openbaar Ministerie heeft ervoor gekozen in alle openheid met de dossiergegevens om te gaan. We zien videobeelden van de reanimatie van Endstra (getroffen in achterhoofd, borst, romp en bekken) en Mieremet (meerdere malen getroffen in hoofd en buik) in het mortuarium. In detail worden de wapens besproken die bij de moordaanslag op Willem Endstra zijn gebruikt. Het ging om een semi-automatisch pistool van het Hongaarse merk Fég Pa-63 – een kloon van de Walther PP – en een revolver van het merk Ruger, type 3.57 magnum.

Vijftien ‘achterbank-gesprekken’

We horen fragmenten uit de vijftien ‘achterbank-gesprekken’ die Endstra in 2003 in een rijdende auto voerde met rechercheurs van de Criminele Inlichtingen Eenheid. Het OM geeft delen uit tapgesprekken weer, transcripties van de verklaringen van de anonieme getuige Q5 worden geciteerd. Na de moord op Endstra heeft Holleeder op de carpoolstrook bij Abcoude een ontmoeting met zijn zussen Astrid en Sonja. Sonja verklaarde daarover bij de politie dat haar broer toen tegen haar zei: ‘Het was hij of ik.’ Later zou Holleeder tijdens Vandros zijn schouders ophalen over die verklaring. ‘Ik heb m’n zussies wel gezien op die carpoolstrook, maar ik heb nooit gezegd het is hij of ik. Al die flauwekul. Ze kunnen een mooi verhaal maken, maar het begint zo langzamerhand wel vervelend te worden.’

Wie is de echte Willem Holleeder?

Na 53 zittingsdagen komt het Openbaar Ministerie op vrijdag 1 maart met zijn strafeis tegen topcrimineel Willem Holleeder. Een lagere eis dan levenslang is na het beluisteren van het requisitoir bijna niet mogelijk. Elsbeth Stoker en Wil Thijssen schetsten in de Volkskrant van 1 maart 2019 het beeld dat justitie volgens hen heeft van Willem Holleeder. Hieronder een deel uit dat artikel.

Het karakter: de ziekelijke manipulator voor wie één belang heilig is

Een draaier, een leugenaar, een manipulator en een tiran. Willem Holleeder is verre van de knuffelcrimineel waar het publiek hem ooit voor hield. Dat bepleitten de twee officieren van justitie afgelopen jaar keer op keer. Ze begonnen hun requisitoir met een karakterschets. Om aan te tonen dat de rechtbank alles wat de verdachte zegt om zijn onschuld aan te tonen, met een korreltje zout moet nemen. Want, stellen ze, Willems waarheid is niet dé waarheid. ‘De verdachte past de waarheid telkens aan de omstandigheden aan’, aldus de aanklager. ‘Zoals de wind waait, waait m’n rokje.’

Om die stelling te ondersteunen, haalde het OM meerdere voorbeelden aan. Zo reconstrueerden ze de manier waarop Holleeder is omgegaan met de ‘waarheid’ omtrent de verfilming van de Heinekenontvoering. Op de geluidsopnamen, die zussen Astrid en Sonja in 2013 heimelijk maakten, is te horen dat Holleeder woest is dat hij niks, of te weinig, krijgt voor de Amerikaanse verfilming van het boek van Peter R. de Vries. Hij heeft recht op meer, herhaalde hij destijds keer op keer. Deze claim ging gepaard met geschreeuw, getier en doodsbedreigingen.

Tijdens de zitting bleek Holleeders ‘waarheid’ toch wat anders te liggen. Getuige De Vries verklaarde juist dat Holleeder al vóór 2013 een verklaring had ondertekend waarin deze uitdrukkelijk toestemming geeft tot het maken van de film en waarin hij tevens bevestigt dat hij daar geen aandeel in hoeft te hebben.

Aanvankelijk ontkende Holleeder dat hij dit had ondertekend. Die handtekening kon ‘absoluut niet’ van hem zijn. Maar toen De Vries hem het document toonde, ging de verdachte ‘knarsetandend’ overstag. Sonja had hem erin geluisd: zij zou hem iets hebben laten tekenen zonder dat hij wist wat het was.

Volgens het OM is dit een typisch voorbeeld. ‘Verdachte meent ergens recht op te hebben en gaat door roeien en ruiten om dat te krijgen’, aldus aanklager Sabine Tammes. ‘Als dan zonneklaar is dat hij nergens recht op heeft, probeert hij daar onderuit te komen. Dan weet hij niet wat hij heeft getekend, omdat hij ziek was of zijn bril niet bij zich had en uiteindelijk denkt hij er ook nog mee weg te komen dát hij heeft getekend.’

De motieven: in zijn wereld draait het om geld, geld en macht

‘Wat betekent geld voor u?’, vroeg aanklager Lars Stempher op de achtste zittingsdag aan Willem Holleeder. ‘Geld? Dat heb je nodig om van te leven. Om iets te kopen’, antwoordde Holleeder, om vervolgens uit de doeken te doen hoe hij in zijn jeugd aan geld kwam. ‘Ik begon op mijn 18de in een modezaak. Vervolgens werd ik stukadoor. Daarna koppelbaas in de bouw. Ik verdiende daar veel mee.’

Aanklager: ‘En toen kwamen de overvallen.’

Holleeder: ‘Dat klopt, ik heb twee overvallen gezet.’

Aanklager: ‘Waarom?’

Holleeder: ‘Voor het geld.’

Aanklager: ‘En daarna kwam de Heinekenontvoering om nog meer geld binnen te halen.’

Holleeder: ‘Ja.’

Het was volgens het OM een veelzeggend moment: alles wat Holleeder doet, is terug te voeren op zijn drang naar meer geld.

Zo blijkt uit een telefoongesprek dat vriend en mede-Heineken-ontvoerder Cor van Hout in 1996 voerde dat Holleeder boos was. Cor had de Lotto gewonnen en de opbrengst niet gedeeld.

Sonja stelt bovendien dat haar broer de erfenis van de in 2003 geliquideerde Van Hout opeiste. Ten koste van zijn eigen zus, neefje en nichtje. Ook zou hij zijn vriendin Sandra den Hartog hebben afgeperst voor miljoenen. Hij liet Den Hartog – kort nadat haar partner Sam Klepper in 2000 was geliquideerd – in de waan dat Joegoslaven achter de moord zaten. Holleeder, die zich destijds voordeed als reddende engel, zou haar hebben wijsgemaakt dat zij wel moest betalen. Anders zouden zij en haar kinderen uit het leven worden geschoten.

Naast geld is er nog een motief, stelde het OM afgelopen maand: macht. Volgens Holleeder was hij slechts een ‘wagonnetje’ in de trein van de onderwereld. Maar het OM bepleit dat hij keer op keer zijn criminele vrienden belazerde om er zelf beter van te worden en om zijn positie op de criminele apenrots veilig te stellen. Volgens aanklager Stempher had Holleeder de gewoonte om zich ‘met ogenschijnlijk gemak te ontdoen van mensen. Verdachte is daarin nietsontziend, opportunistisch en manipulatief.’

De middelen & de mogelijkheden: vriendschap en loyaliteit?
Die woorden kent hij niet

‘De betekenis van het woord vriendschap lijkt verdachte niet te kennen’, stellen de aanklagers. Hetzelfde geldt voor het woord ‘loyaliteit’. Zo kwam er in 1996 een eind aan het ‘bloedgabberschap’ tussen Holleeder en mede-Heineken-ontvoerder Cor van Hout. Holleeder haalde in die tijd de banden aan met concurrenten John Mieremet en Sam Klepper. ‘Twee beruchte criminelen met een gewelddadige reputatie, die op dat moment een toppositie hadden in de onderwereld’, aldus het OM. In de ogen van Van Hout was Holleeder een verrader. Mieremet en Klepper zouden achter de eerste moordaanslag op Van Hout hebben gezeten in 1996.

Volgens getuigen Astrid en Sonja waren het niet alleen Mieremet en Klepper die Cor dood wensten; Holleeder zou het brein zijn geweest achter de liquidatie in 2003. Reden: hij aasde op Van Houts erfenis.

Er is sprake van een patroon, aldus het OM. Want volgens getuigen dreef Holleeder eveneens een wig tussen Klepper en Mieremet. Klepper moest in tegenstelling tot Mieremet weinig van Holleeder hebben, en trok steeds meer op met de Hells Angels. ‘John en Sam hadden eigenlijk een soort huwelijk en nu ging één van de twee vreemd’, aldus een getuige. Holleeder zou Mieremet bovendien hebben wijsgemaakt dat Klepper het op diens leven had voorzien.

Uiteindelijk, stelt het OM, onderging Mieremet hetzelfde als Van Hout. Na de dood van Klepper in 2000 zou Holleeder ook zijn ‘vriend’ Mieremet hebben geïsoleerd met als doel hem kaal te plukken. In die periode had Holleeder, volgens het OM, alweer nieuwe vrienden die hem verzekerden van een toppositie in de onderwereld: Stanley Hillis en Dino S. ‘Op dat moment de sterkste partij.’ Dit criminele driemanschap beschikte volgens het OM over twee groepen huurmoordenaars, een uit Amsterdam en een uit Alkmaar. Als een ‘stel aasgieren’ zou het drietal geld hebben afgetroggeld van zijn slachtoffers. Tegenstanders zouden ze uit de weg hebben laten ruimen. ‘Met als gevolg een lange lijst van kinderen die opgroeien zonder vader, vrouwen wier partner hun is ontnomen en vaders en moeders die hun zoons hebben verloren’, aldus de aanklager.

Het bewijs: de grote man achter de moordcommando’s

Vandaag formuleert het Openbaar Ministerie de strafeis. Holleeder hangt, met de verdenking van vijf liquidaties en een poging daartoe, een levenslange celstraf boven het hoofd. Een andere strafeis dan levenslang is met deze tenlastelegging feitelijk niet mogelijk.

Bovendien heeft het Hof in het aanpalende liquidatieproces Passage, waarin Holleeder wel werd genoemd maar nog geen verdachte was, in feite al geoordeeld dat Holleeder deelnam aan de criminele organisatie waarvoor in Passage vier veroordeelden levenslang hebben gekregen. Een van hen is Dino S., die altijd, net als Holleeder, ontkend heeft dat hun relatie zakelijk was – het zou louter om vriendschap gaan die later brouilleerde.

Niets van waar, rekwireerde het OM donderdag. Op basis van foto’s, opgenomen gespreksfragmenten, talloze getuigenverklaringen, een brief die Holleeder zelf schreef aan Peter R. de Vries en in vele eigen bewoordingen concludeerde de officier dat Holleeder samen met Dino S. leiding gaf aan een criminele organisatie met voornoemd drietal aan de top. Onder hen zat volgens justitie een tussenlaag die boodschappen doorgaf (de ‘moordmakelaars’), en aan de onderzijde van de piramide de ‘uitvoerders’, ook wel ‘het moordcommando’ genoemd. Dit commando was, samen met de twee lagen daarboven, verantwoordelijk voor de moord op Willem Endstra (2004), de (mislukte) moordaanslag op John Mieremet (2002) en de liquidatie van Haci Yesilkagit (2006), betoogt het Openbaar Ministerie. Dit moordcommando, dat voornamelijk bestaat uit mannen met Turkse en Oost-Europese namen, wordt ook wel de groep-‘Alkmaar’ genoemd.

Daarnaast wordt Holleeder verantwoordelijk gesteld (in juridische termen: ‘uitlokker’) voor de mislukte moord op John Mieremet in de Thaise toeristenstad Pattaya in 2005, en voor de liquidatie van zijn voormalige boezemvriend, tevens zwager, Cor van Hout. Na die liquidatie zat Willem ‘op mijn bank te huilen’, heeft zus Sonja, de toenmalige partner van Cor van Hout, hierover verklaard. ‘s Avonds kwam hij terug en eiste hij Cors geld op. Alles draaide bij Willem om geld.’

Het weerwoord: is er ook nog een andere Willem Holleeder?

Volgens de verdachte zelf, Willem Holleeder, heeft het Openbaar Ministerie het mis. Hij is juist het slachtoffer. Van zijn inhalige zussen met hun kwaadaardige leugens. Over twee weken zullen zijn advocaten, Sander Janssen en Robert Malewicz, in hun betoog uiteenzetten wat volgens hen niet klopt aan de redenering van het Openbaar Ministerie. Hun betoog zal vijf dagen in beslag nemen.

Ja, hij is een boef, erkende Holleeder tijdens zijn strafproces. Maar hij is niet het monster waarvoor justitie en zus Astrid hem uitmaken. ‘Ik wilde mijn ding doen, ik wilde mijn geld verdienen. Ik ben slechts een wagonnetje.’ Hij benadrukt dat hij nooit opdracht heeft gegeven tot liquidaties.

Zijn advocaten zullen benadrukken dat de redenering van het Openbaar Ministerie slechts één scenario is. En dat uit het ruim een half miljoen pagina’s tellende dossier ook andere scenario’s zijn te destilleren. Zo zijn er ook getuigen die ontlastend over Holleeder verklaren, en blijken Holleeders veronderstelde slachtoffers veel meer vijanden te hebben gehad in de onderwereld.

‘Het requisitoir is niet diepgaand en nogal eenzijdig’, zei advocaat Janssen donderdag na de zitting. ‘Van alle getuigen is alleen gebruikt wat goed uitkomt, maar wat tegenstrijdig is, wordt gewoon genegeerd. Dat mag, maar je moet als officier toelichten waarom je dat negeert.’

Zo heeft getuige Korkmaz, die eind 2017 verongelukte, volgens Holleeders aanklagers gezegd dat hij heeft gehoord dat Holleeder moordopdrachten gaf. ‘Nogal makkelijk’, zegt Janssen, ‘als je daarbij weglaat dat Korkmaz in drie gerechtelijke procedures totaal is weggeschreven en uitvoerig beargumenteerd als onbetrouwbare getuige is weggezet.’

Daarom, zegt de advocaat, zal het pleidooi van hem en zijn collega Malewicz een dag langer duren dan de vier dagen requisitoir van het OM: ‘Wij gaan wél uitgebreid en heel genuanceerd op dat soort kwesties in.’

OM eist levenslang in het Vandros-proces tegen Willem Holleeder

De enig passende straf voor Willem Holleeder is levenslang, betoogde het Openbaar Ministerie vrijdag aan het einde van zijn requisitoir. Die straf moet voorkomen dat hij ooit nog zijn ‘praktijken voortzet’.

De aanklagers achten bewezen dat de Amsterdamse topcrimineel Willem Holleeder medeverantwoordelijk is voor ten minste vijf liquidaties, een -poging tot moord, een doodslag, zware mishandeling en dat hij deel uitmaakte van een criminele organisatie met moord en wapenbezit als oogmerk.

‘Een gezellige, Amsterdamse jongen’

Holleeder presenteerde zich tijdens dit langdurige proces ‘als een gezellige, Amsterdamse jongen met wie het goed toeven is’, zo begon aanklager Sabine Tammes de strafeis. ‘Iemand die graag en veel praat en die hartelijk lacht om de grappen en kwinkslagen van de rechtbank. Een beminnelijk mens die het goed voorheeft met zijn familie en mensen om hem heen.’

Hoe anders, vervolgde de officier, is het beeld dat uit het rechercheonderzoek opdoemt. Dat toont ‘een man die alleen denkt aan zijn eigen belang en die, als zijn belang in gevaar komt, niet schroomt te schreeuwen en te dreigen en anderen uit te maken voor rotte vis’.

Als voorbeeld noemt Tammes het – opgenomen – gescheld tegen Holleeders zussen en een afgeluisterd telefoongesprek dat hij voerde met de 11-jarige dochter van een ex-vriendin, tegen wie hij onder meer schreeuwde dat haar vader ‘een grote pisbak’ en ‘een kankerhond’ is.

Terugbetaalboete

Willem Holleeder wordt volgens zijn aanklagers Tammes en Lars Stempher in alles gedreven door geldzucht. Die stilt hij met roofovervallen, afpersing en de ontvoering van biermagnaat Heineken en diens chauffeur. Daarmee laat hij een spoor na ‘van ellende, verdriet en ontreddering’, stelt het OM, en staat hij niet stil bij de gevolgen. Holleeders aanklagers refereerden gisteren aan zijn strafblad met veroordelingen (voor onder meer ontvoering, afpersing en mishandeling) waarvoor hij in totaal al twintig jaar en vier maanden gevangenisstraf opgelegd kreeg, en een terugbetaalboete van bijna 9 ton (euro) aan crimineel verkregen geld, die nooit is voldaan.

Eigen waarheid

Willem Holleeder ontkent alles, ‘tenzij hij er belang bij heeft iets te bekennen’. ‘Hij heeft tijdens dit proces zijn eigen lezing gegeven van de feiten, de schuld bij anderen gelegd, hele en halve leugens verteld en zijn eigen waarheid geconstrueerd. Op geen enkel moment heeft verdachte iets getoond van inzicht in zijn eigen handelen, berouw over wat er met de slachtoffers is gebeurd of compassie met hun nabestaanden’, aldus de aanklagers.

Een levenslange straf ‘moet duidelijk maken dat de maatschappij geen genoegen neemt met mensen als verdachte, die menen te kunnen beslissen over andermans leven, geld en goederen’, besloten de aanklagers hun requisitoir.

Niet diepgaand

‘Verder moet de straf voorkomen dat verdachte ooit nog in de gelegenheid zal zijn om zijn praktijken voort te zetten.’

Op donderdag 7 maart wordt het strafproces voortgezet met het pleidooi van Holleeders advocaten. Zij zullen onder meer betogen dat het requisitoir van de aanklagers ‘niet diepgaand en nogal eenzijdig’ is, zegt raadsman Sander Janssen. ‘Alle getuigenverklaringen die het OM onwelgevallig waren, zijn eenvoudigweg genegeerd. Eén getuige die in belastende zin is gebruikt, is door andere rechters als totaal onbetrouwbaar beoordeeld. Het totale beeld gaan wij nuanceren.’ Het pleidooi van Holleeders verdediging zal vijf dagen in beslag nemen.

De uitspraak staat gepland op donderdag 4 juli.

Volkskrant, zaterdag 2 maart, Wil Thijssen