'Mensen die bij de politie werken, zowel recherche als blauw, gebruiken onderling een ontoegankelijke mix van afkortingen, formele vaktaal en beroepsjargon. Ooit is dat begonnen met portoprotocol, een poging om het meeluisteren met de hulpdiensten te ontmoedigen. Tegenwoordig hebben wij een recherchewoordenboek voor straattaal nodig om criminele communicatie te kunnen begrijpen.'
Maarten Severyn over vaktaal
Achter de woorden: je weet niet wat je leest
Juridische begrippen uit de wereld van Rechtspraak en Openbaar Ministerie
Ook de wereld van de Rechtspraak en het Openbaar Ministerie kent vele begrippen en afkortingen, en in een aantal gevallen staan ze voor nogal ingewikkeld juridisch jargon. Dat bevordert de communicatie tussen vakgenoten, maar is een probleem als de juridische boodschap de mensen die het aangaat niet of maar gedeeltelijk bereikt. Met deze begrippen en afkortingen zal ik de geïnteresseerde lezer van Severyn & Govaert zo min mogelijk vermoeien, maar ik ga ze net als voor de andere categorieën bijhouden in een overzicht dat je hieronder kunt raadplegen.
In dit bestand zul je de betekenis van de meeste juridische begrippen uit de wereld van Rechtspraak en Openbaar Ministerie kunnen vinden. Vaak actueel, soms van wat langer geleden, maar altijd een poging tot verheldering. En alles op alfabetische volgorde natuurlijk…
NB.: De drie overzichten in de Kennisbank van All Fiction worden regelmatig aangevuld met nieuwe vaktermen uit de wereld van politie en justitie. Heb je aanvullingen of correcties? Heel graag, twee weten meer dan één, toch? Stuur in dat geval alsjeblieft een mailtje naar All Fiction. Dank alvast! Veel leesplezier!
Kennisbank All Fiction - Juridische begrippen
Er zijn 37 Juridische begrippen in deze lijst die beginnen met de letter V.
VERBEURDVERKLAREN
De rechter kan bepalen dat een veroordeelde als bijkomende straf de spullen kwijtraakt die bij hem in beslag zijn genomen.
VERDACHTE
Iemand over wie aanwijzingen bestaan dat hij mogelijk een strafbaar feit heeft gepleegd. De wet spreekt over een redelijk vermoeden van schuld. Een verdachte wordt pas dader genoemd nadat hij is veroordeeld.
VERDAGEN
In een bestuursrechtelijke procedure: het uitstel van de mondelinge behandeling op een zitting of uitstel van de beslissing van de rechter.
VEREFFENING
Vereffening is een wettelijke procedure, die regelt dat het positieve saldo van een nalatenschap zoveel mogelijk wordt gebruikt om de schulden van die nalatenschap mee te betalen. De wet bepaalt dat een erfenis door vereffening wordt afgewikkeld als iemand een erfenis beneficiair aanvaardt én in het geval de rechter een vereffenaar benoemt (bijvoorbeeld omdat de afwikkeling van de erfenis niet soepel verloopt).
VERHAAL
Verhaal is het recht om een betalingsverplichting geheel of gedeeltelijk bij een ander neer te leggen. Bijvoorbeeld de sociale dienst die een bijstandsuitkering mag verhalen op de ex-partner.
VERJARING
Op een gegeven moment gaat een strafdossier dicht, dat heeft de wetgever bepaald. Ook in bestuurs- en civiel recht kunnen zaken verjaren. Het argument daarvoor is rechtszekerheid. Wanneer verjaring ingaat hangt af van de ernst van de zaak. Overtredingen verjaren na drie jaar, misdrijven waar acht jaar gevangenisstraf op staat na twintig jaar. Niet alle oude strafzaken verjaren. Voor moord, doodslag, verkrachting, mensensmokkel en ernstige zedendelicten met kinderen is verjaring in 2013 afgeschaft.
VERLOFSTELSEL
Toets van het gerechtshof om te kijken of een zaak van een kantonrechter voor hoger beroep in aanmerking komt.
VEROORDELING
De beslissing van de rechter dat de verdachte schuldig is aan het tenlastegelegde feit en de daarbij behorende straf oplegt.
VERPLICHTE PROCESVERTEGENWOORDIGING
Het beginsel dat een particulieren en organisaties alleen een proces mag voeren als hij door een advocaat vertegenwoordigd wordt.
VERSCHONINGSRECHT
Het recht dat een getuige op grond van zijn familierelatie met de verdachte of op grond van zijn beroep heeft om vragen van de rechter onbeantwoord te laten. Een getuige mag zich ook verschonen van het geven van een antwoord als hij zichzelf daardoor zou belasten.
VERSTEK
Niet verschijnen van de gedaagde of de verdachte op de rechtszitting en de zaak bij afwezigheid wordt behandeld.
VERTICAAL STRAFRECHT
Tot het einde van de 18e eeuw functioneerde het strafrecht horizontaal: het streven was om de aangedane schade te vereffenen, het doel van de straf was vergelding en afschrikking. Onder Lodewijk Napoleon (1806-1810) werd het strafrecht verticaal ingericht: het delict werd vanaf die tijd gezien als iets wat de samenleving werd aangedaan, níet alleen het slachtoffer. Het was het begin van een formeel straf- en detentiestelsel dat tegenwoordig drie doelgroepen onderscheidt: mensen die preventief vastzitten, mensen die tot een korte celstraf zijn veroordeeld en mensen die voor langere tot zeer lange tijd in de gevangenis moeten verblijven.
VERTROUWENSBEGINSEL
Algemeen beginsel van behoorlijk bestuur dat voorschrijft dat een burger erop moet kunnen vertrouwen, dat een bepaalde toezegging van een bestuursorgaan ook nagekomen wordt of een wettelijke bepaling wordt nageleefd.
VERVANGENDE HECHTENIS
Aantal dagen dat de veroordeelde moet vastzitten als hij zijn boete niet betaalt. Wanneer een boete wordt opgelegd, wordt er meteen bij vermeld aan hoeveel dagen vrijheidsstraf dit gelijkstaat.
VERWEERDER
In civiel of bestuursrecht: de tegenpartij van de verzoeker of eiser. Ook wel: gerekestreerde.
VERZOEKSCHRIFT
Een verzoekschrift is een brief waarin jij (of jouw advocaat) de rechter vraagt om iets te beslissen.
VERZOEKSCHRIFTPROCEDURE
In een verzoekschriftprocedure vraag jij (of jouw advocaat) aan de rechter om iets te doen. Bijvoorbeeld om een echtscheiding uit te spreken. De andere partij, of een belanghebbende, kan hierop reageren (in verweer gaan).
VERZUIM
Te laat zijn met het nakomen van een verplichting, zoals het betalen van een rekening. De wet geeft regels die aangeven of iemand daadwerkelijk in verzuim is.
VLUCHTGEVAAR
Het vluchtgevaar of onttrekkingsgevaar houdt in dat er een gevaar bestaat dat de betrokkene zich zou onttrekken van de verdere rechtsgang wanneer hij in vrijheid zou worden gesteld.
VOEGING
Het samenvoegen van verschillende strafbare feiten tot één strafzaak of (in het civiele recht) het samenvoegen van twee procedures die tussen dezelfde personen lopen en hetzelfde onderwerp betreffen, dan wel verbonden zijn met elkaar.
VONNIS
Een proces eindigt uiteindelijk met een gemotiveerde, bindende uitspraak van de rechter. Dit kan zijn: vrijspraak, ontslag van rechtsvervolging of een veroordeling, bijvoorbeeld een geldboete, gevangenisstraf of het verrichten van werkzaamheden; de zogenoemde taakstraf.
Naast deze hoofdstraffen zijn er nog enkele bijkomende straffen of maatregelen mogelijk zoals ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen, ontzetting uit bepaalde rechten en verbeurdverklaring van inbeslaggenomen goederen. Ook terbeschikkingstelling (tbs) behoort soms tot de mogelijkheden. Bij het bepalen van de straf en de strafmaat houdt de rechter rekening met de aard en de ernst van het gepleegde strafbare feit. Ook kijkt hij naar de omstandigheden waaronder het feit is begaan en met de gevolgen van het strafbare feit voor het slachtoffer. Als de rechter een geldboete oplegt, houdt hij rekening met de financiële situatie van de verdachte.
Naast deze hoofdstraffen zijn er nog enkele bijkomende straffen of maatregelen mogelijk zoals ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen, ontzetting uit bepaalde rechten en verbeurdverklaring van inbeslaggenomen goederen. Ook terbeschikkingstelling (tbs) behoort soms tot de mogelijkheden. Bij het bepalen van de straf en de strafmaat houdt de rechter rekening met de aard en de ernst van het gepleegde strafbare feit. Ook kijkt hij naar de omstandigheden waaronder het feit is begaan en met de gevolgen van het strafbare feit voor het slachtoffer. Als de rechter een geldboete oplegt, houdt hij rekening met de financiële situatie van de verdachte.
VOOGD
Iemand die de voogdij uitoefend, iemand die door de rechter is aangewezen om voor een minderjarige te zorgen.
VOORARREST
Het totaal aantal dagen dat een verdachte doorbrengt in een politiecel of Huis van Bewaring voorafgaand aan zitting en uitspraak. Het voorarrest kan bestaan uit ophouding voor verhoor (maximaal 6 uur), eventueel verlenging van het verhoor uitsluitend ter vaststelling van de identiteit (maximaal 6 uur), inverzekeringstelling (maximaal 2 x 3 dagen), inbewaringstelling (maximaal 14 dagen) en gevangenhouding (maximaal 90 dagen). Die laatste twee vormen van voorarrest worden ook aangeduid als voorlopige hechtenis. De dagen die iemand in voorarrest heeft gezeten, worden van de straf afgetrokken.
VOORGELEIDING
1. Het laten verschijnen van een aangehouden verdachte voor de rechter-commissaris. Na de voorgeleiding beslist de RC of de verdachte in voorlopige hechtenis moet worden gesteld voor maximaal 14 dagen, de zogenaamde inbewaringstelling.
2. Het verhoor van een verdachte door de OvJ om vast te stellen of het Openbaar Ministerie de rechter moet vragen om de verdachte in voorlopige hechtenis te nemen.
2. Het verhoor van een verdachte door de OvJ om vast te stellen of het Openbaar Ministerie de rechter moet vragen om de verdachte in voorlopige hechtenis te nemen.
VOORGELEIDINGS PV
Het proces-verbaal dat aan de rechter-commissaris wordt voorgelegd op basis waarvan deze moet beslissen of de verdachte in bewaring moet worden gesteld. Het verbaal hoeft geen wettig en overtuigend bewijs te bevatten, maar wel de zogenaamde ernstige bezwaren. Dat zijn sterke aanwijzingen dat de verdachte hetgeen hem wordt verweten ook werkelijk heeft begaan.
VOORLOPIG GETUIGENVERHOOR
Iemand die overweegt een civiele procedure te beginnen, kan aan de rechtbank een voorlopig getuigenverhoor vragen. Dit verhoor dient om de kansen bij een rechtszaak beter in te kunnen schatten, of om te voorkomen dat bewijs verloren gaat (door vertrek of overlijden van een getuige bijvoorbeeld).
VOORLOPIGE HECHTENIS
Een verzamelterm voor de begrippen bewaring, gevangenhouding en gevangenneming. De voorlopige hechtenis begint wanneer de rechter-commissaris toestemt met het verzoek van de officier van justitie om je na de inverzekeringstelling langer vast te houden. Deze voorlopige hechtenis bestaat uit twee delen. Het eerste deel heet bewaring, duurt maximaal 14 dagen en kan niet worden verlengd. Meestal brengen ze je daarvoor over naar een huis van bewaring. Het kan ook zijn dat je weer wordt teruggebracht naar het politiebureau; dit heet preventief zitten.
VOORLOPIGE VOORZIENING
Een voorlopige beslissing in spoedeisende zaken die gezien kan worden als tijdelijke regeling tot de eindbeslissing er is. In het bestuursrecht (tussen burgers en/of organisaties en de overheid) en het civiele recht (tussen burgers en/of bedrijven) kan je de rechter om zon voorlopige beslissing vragen. Daar wordt zon spoedeisende zaak meestal een kort geding genoemd.
VOORWAARDELIJKE INVRIJHEIDSTELLING
Als iemand is veroordeeld tot een gevangenisstraf die geheel onvoorwaardelijk is en langer duurt dan 1 jaar, hoeft de veroordeelde die straf doorgaans niet helemaal uit te zitten. Door de OvJ worden voorwaarden voor invrijheidstelling opgelegd, zoals het volgen van een vaardigheidstraining, elektronisch toezicht of een contactverbod. De veroordeelde mag in ieder geval niet opnieuw de fout ingaan.
VOORWAARDELIJKE STRAF
Straf die pas uitgevoerd wordt als de veroordeelde zich niet aan bepaalde voorwaarden houdt. Als voorwaarde geldt altijd dat de veroordeelde zich niet binnen de proeftijd opnieuw aan een strafbaar feit schuldig maakt. De proeftijd bedraagt in de meeste gevallen maximaal drie jaar. Als bijzondere voorwaarde kan bijvoorbeeld worden opgelegd dat de veroordeelde zich op bepaalde tijdstippen meldt bij de reclassering. Als de veroordeelde de opgelegde voorwaarden niet nakomt, kan de OvJ bij de rechter eisen dat de voorwaardelijk opgelegde straf alsnog ten uitvoer wordt gelegd.
VORMFOUT | VORMVERZUIM
Het door het Openbaar Ministerie verwaarlozen of niet in acht nemen van vormvoorschriften in een strafproces. Het OM spreekt zelf liever over procedurefout. Na bijvoorbeeld het onrechtmatig binnentreden van een woning zijn alle daardoor verkregen bewijsmiddelen onrechtmatig. In zon geval is zelfs het oordeel niet-ontvankelijk in de vervolging denkbaar.
VRIJSPRAAK
Beslissing van de rechter als hij het tenlastegelegde feit niet wettig en overtuigend bewezen acht. In dat geval spreekt hij de verdachte vrij.